■ هزینه‌ی میلیارد دلاریِ ساخت پل و بزرگراه، بهره‌وریِ زندگی شهری را ثابت نمی‌کند

هزینه‌ی میلیارد دلاریِ ساخت پل و بزرگراه، بهره‌وریِ زندگی شهری را ثابت نمی‌کند
■ زندگی اجتماعی نباید فدای فن‌آوری شود
■ قابلیت زندگی و حرکت، دو مسأله‌ی بنیادین زندگی مدرن هستند

وزیر راه و شهرسازی با گفتن این که اگر زندگی اجتماعی فدای فن‌آوری شود، یک پای عمده‌ی توسعه‌ی موجود می‌لنگد و ما را به مقصد نمی‌رساند، افزود: با وجود مجموعه‌ی شبکه‌های بزرگراهی و پل‌های دو یا سه‌طبقه، به‌ویژه پل صدر در تهران علی‌رغم هزینه‌ی میلیارد دلاری، هیچ‌کس نمی‌تواند اثبات کند که برای بهبود حرکت در تهران و زندگی شهری، بهره‌وریِ مناسبی ایجاد شده است.

دکتر عباس آخوندی در دومین همایش سیستم‌های هوشمند حمل و نقل ضمن تبریک دهه فجر، با توجه به رویکرد استراتژیک در حمل و نقل هوشمند گفت: کشورهای مختلف جهان از جریان دنیای مدرن چه دنیای ماشین و چه سبک زندگی مدرن متاثر هستند.

وی افزود: رشد شهرنشینی در جهان سریع است و کمتر کشوری در جهان است که تحت تاثیر تحولات شهرنشینی و توسعه ماشین و انرژی‌های نو قرار نگرفته باشد.

وزیر راه و شهرسازی تاکید کرد: مهم است نگاهی به گذشته داشته باشیم و ببینیم علی‌رغم همه توسعه‌ها و فناوری‌ها مسله قابلیت زندگی در ایران و سایر کشورها و قابلیت زندگی همچنین حرکت در کجا قرار گرفته است.

به گفته آخوندی هنگام ورود ماشین همه انتظار زندگی سالم‌تر و شادتر و امکان زندگی بهتر را داشتند. همچنین همه در انتظار حرکت سریع‌تر با ماشین بودند و اساسا از ماشین به عنوان دوره جدید زندگی شهری یاد می‌شود.

وزیر راه و شهرسازی گفت: با وجود همه این واقعیت‌ها نمی‌توانیم اثبات کنیم که قابلیت زتدگی در ایران ارتقا جدی یافته و حرکت رشد و سرعت بیشتری پیدا کرده است.

آخوندی با بیان اینکه موضوع محیط زیست، دسترسی به آب سالم و هوای سالم، به یک مساله جهانی تبدیل شده است گفت: حتی دسترسی به خاک و غذای سالم نیز به تدریج به یک مشکل جدی در دنیا تبدیل خواهد شد.

وی افزود: حوادث مربوط به فرونشست و فروریزش و همچنین گودهایی که برای احداث ساختمان‌ها ریزش می‌کنند بیانگر مشکلات جدی در قابلیت زندگی شهری مردم است.


وزیر راه و شهرسازی در ادامه با اشاره به دو مسأله قابلیت زندگی و حرکت بیان کرد: یکی از ویزگیهای اصلی جهانی شدن و دنیای پسامدرن در شبکه‌های جدید شکل می‌گیرد که امکان حرکت آسان کالا، نمادها و اندیشه‌ها را در این شبکه‌ها فراهم می‌کند.

آخوندی با بیان اینکه ما علی‌رغم این ادعاها با مشکلات جدی در حرکت روبه رو شده‌ایم گفت: سرعت حرکت در تهران به شکل میانگین نباید کمتر از ۲۵ کیلومتر باشد در حالی که در ساعت اوج ترافیک به کمتر از ۷ کیلومتر در ساعت کاهش یافته است.

وی به مسئله قابلیت زندگی و حرکت به عنوان دو مسئله پیش رو در زندگی انسان اشاره کرد و گفت: نمی‌توان از این مسئله بنیادین به سادگی عبور کرد. با توجه به اینگه وزارت راه و شهرسازی یک وزارت‌خانه کالبدی محور است افزون بر همه این فناوری‌ها آنچه باید مورد توجه باشد انسان، شهر و زندگی اجتماعی است.

وی با بیان اینکه اگر زندگی اجتماعی فدای فناوری شود یک پای عمده توسعه می‌لنگد و ما را به مقصد نمی‌رساند گفت: باوجود مجموعه شبکه‌های بزرگراهی و پل‌های دو یا سه طبقه به ویژه پل صدر در تهران علی‌رغم هزینه میلیارد دلاری، نمی‌توان اثبات کرد که بهره‌وری مناسبی برای بهبود حرکت در تهران و زندگی شهری بوده‌اند.

او ادامه داد: اگر توسعه انسان محور نباشد و ما شهرها را به عنوان سازمان اجتماعی نبینیم و همچنین در کنار این سیستم‌های هوشمند و کالبدی نهایتا نقش و عملکرد انسان و شهروند دیده نشود، به شدت قابل تردید است که بتوان ثابت کرد این اقدامات موجب ارتقای کیفیت زندگی و یا افزایش سرعت در حرکت شده است.

نسبت ما با تحولات چیست؟

وزیر راه و شهرسازی خاطرنشان کرد: می‌خواهم در موضع یک انسان و جایگاه یک شهروند بایستم و ملاحظه کنم که نسبت من با این تحولات چیست؟ اگر به این سؤال پاسخ داده نشود یک جای کار لنگ خواهد شد.

به گفته وی یکی از مشکلات موجود؛ نگاه ما به فناوری محسوب می‌شود، فناوری یک ابزار بسیار رمزآلود است و می‌تواند ما را به‌شدت دچار یک نوع سو برداشت کند و در گمراهی جدی قرار دهد. پیچیدگی مشخصه دنیای مدرن است. دانشمندان در تعریف سیستم‌های پیچیده دو شاخص را مطرح می‌کنند که طبق شاخص اول: در سیستم‌های پیچیده، متغیرها متعدد هستند و دوم؛ حجم و اندازه کار به‌شدت نسبت به احجام ساده تغییر جدی پیدا می‌کنند که درمجموع دال بر پیچیدگی است.

آخوندی اظهار داشت: با در نظر گرفتن زندگی سنتی قبل از ماشین، حمل‌ونقل بر مبنای چهارپا قابل‌احصا بود اما زمانی که به بیش از 19 میلیون خودرو می‌رسد از جهت پیچیدگی و تنوع قابل‌مقایسه نیست.

وزیر راه و شهرسازی با بیان اینکه «برای رفع مسائل جامعه شهری با یک امر بسیار پیچیده مواجه هستیم» گفت: لذا فناوری، تصویری فراروی مقررات قرار می‌دهد که مسئله چندوجهی انسانی، اجتماعی، فنی و زیست‌محیطی را به یک مسئله کوچک تبدیل می‌کند. درواقع یکی از مشکلات ما در دنیای جدید نحوه نگاه ما به فناوری است.

این عضو کابینه دولت یازدهم تصریح کرد: همواره از اینکه مسائل بسیار پیچیده به یک مسائل ساده تبدیل می‌شود رنج می‌برم البته برای حل مسئله مجبور به ساده کردن آن هستیم اما ساده کردن مسئله به مفهوم پاک کردن آن نیست لذا باید حواسمان باشد که در حال حل مسئله کوچکی هستیم و برد مسئله در حد دامنه طراحی‌شده برای آن است.

آخوندی ادامه داد: در ایران فکر می‌شود که با در اختیار داشتن قدرت فناوری می‌توان ساختمان بلند، بزرگراه و پل و پمپ آب برای بالا کشیدن آن از اعماق زمین ساخت، بنابراین با هیچ محدودیت ذهنی مواجه نخواهیم شد. اگرچه تک‌تک آن حرف‌ها درست است اما آخر کار ظرفیت زیستی طبیعی یک ظرفیت محدود است و از آن مهم‌تر ظرفیت زیستی انسان‌هاست که با محدودیت مواجه است و آخر کار انسان‌ها نیز دارای ظرفیت محدود ذهنی، آموزشی و تربیتی هستند.

وی افزود: ما مورد اغوای فناوری قرارگرفته‌ایم، تهرانی که ظرفیت حداکثر 3 میلیون نفر را دارد به ۸.۷ میلیون نفر و در صورت محاسبه پیرامون، جمعیت آن به حدود ۱۴ میلیون نفر می‌رسد که نتیجه آن مواجه‌شدن با محدودیت منابع زیستی است؛ اما علی‌رغم مشاهده این واقعیت‌ها بازهم باورمان نمی‌شود که ما یک اشتباه استراتژیک در جای دیگری مرتکب شده‌ایم و مجدد فکر می‌کنیم مسئله تهران را می‌توان با یک پل و آزادراه دیگر برطرف کرد.

فن‌آوری یک هدف نیست

وزیر راه و شهرسازی با توجه به دو عنصر ظرفیت زیستی و انسان تأکید کرد: حتی اگر تمام اهداف ما توسعه فناوری شود این دو عنصر اصلی است که آخر کار نمی‌توان از آن فرار کرد و باید در نظر داشت که فناوری به‌هیچ‌وجه یک هدف نیست.

آخوندی با اشاره به اندیشه ایران‌شهری بیان داشت: در ایران بحثی بود که باعث تداوم این تمدن به بیش از 5 هزار سال شد. الگوی سکونت در ایران همواره با ظرفیت‌های زیستی منطبق بوده است. همان‌طور که می‌دانید سکونت در ایران بسیار پراکنده است و شبکه‌های قنات به ما در حد ظرفیت‌های زیستی امکان زندگی می داده‌اند.


انسان در تمدن ایران‌شهری حاکم فن‌آوری بوده است

وی در ادامه به زبان فارسی اشاره کرد و گفت: زبان فارسی نماد توجه ما به زندگی بشری و سازمان اجتماعی است به‌طوری‌که در فرهنگ تمدن ایران‌شهری ما نگاهی به فهم انسان از خلقت و زندگی داشته‌ایم. لذا مردم در تمدن ایران‌شهری اسیر فناوری نبوده بلکه حاکم تمدن ایران‌شهری بوده است؛ اما در دوره معاصر این دو عنصر از دست رفت. بارگذاری بیش از ظرفیت زیستی مانند تهران، مشهد، اصفهان، تبریز مشخصاً به مدد فناوری تحمیل ‌شده است.

وزیر راه و شهرسازی با اشاره به مشکلات این شهرها بیان داشت: هم‌اکنون مسئله اصلی اصفهان آب است و مردم روز باز شدن آب به زاینده‌رود را جشن می‌گیرند. در مشهد نیز مسئله اصلی آب است و به فکر واردکردن آب از تاجیکستان یا دریای عمان به شهر فکر می‌کنند. همچنین در اهواز که کنار رودخانه کارون واقع شده نیز اصلی‌ترین مسئله شبکه آب و فاضلاب به شمار می‌رود.

وی اغوا گری فناوری را عامل اصلی فراموشی عناصر انسان و ظرفیت زیستی دانست و گفت: اما راهکار ما در وزارت راه و شهرسازی بسیار ساده است مبنی بر اینکه «به تمدن ایران‌شهری خود بازگردیم» منظور ما از تمدن ایران‌شهری نیز همین دو عنصر است.

عنصر اجتماعی هوشمند

آخوندی تأکید کرد: در صورت حرکت به سمت حمل‌ونقل هوشمند و حکومت دیجیتال و یا هر سمت دیگری انسان و شهروند، یک عنصر اجتماعی هوشمند در کنار خود می‌خواهد. تأکید من در وزارت راه و شهرسازی آغاز هوشمند سازی سیستم‌ها از شهروند و تأمین اصل دسترسی آزاد اطلاعات شهروندان بوده است به‌طوری‌که از اطلاعات هواشناسی تا اطلاعات راه‌ها و اجرای طرح‌ها درنهایت باید در اختیار شهروند باشد.

وی افزود: مفهوم هوشمندی برای تعریف یک زندگی ملی هوشمند است و حمل‌ونقل هوشمند باید بر مبنای زندگی هوشمند باشد اگرچه از جهت فنی همه نیاز به یکپارچگی داریم و نیاز داریم در این دنیای پرسرعت بتوانیم شبکه‌ای ایجاد کنیم که اطلاعات با سرعت انتقال یابد اما همه این‌ها ابزاری برای ارتقا زندگی هوشمند است؛ و معتقدم اگر از موضوع زندگی هوشمند و شهروند جامعه هوشمند حرکت کنیم یک‌بار دیگر مجبور هستیم تمام این معماری هوشمند را طراحی کرده و موردبازنگری قرار دهیم و مرتب واکاوی کنیم که چه زندگی داشته باشیم.

وزیر راه و شهرسازی یادآور شد: در نوروز 93 مسئله این بود که چگونه جمعیت را در جاده‌های مختلف توزیع کنیم و مرتب از سوی سازمان راهداری و پلیس اطلاع‌رسانی می‌شد اما زمانی که در فروردین 94 سامانه‌های هوشمند مورد بهره‌برداری قرار گرفت، مردم توانستند محور خود را انتخاب و تردد کنند. لذا فقط با ایمان به اصل دسترسی آزاد اطلاعات می‌توان جامعه را هوشمند کرد به‌جای اینکه فقط مدیران ارشد سازمان‌های ذی‌ربط از اطلاعات آگاه باشند.

خودرو فضای عمومی را به نفع خود اشغال کرده است

این مقام مسئول همچنین به نظرات کارشناسان حوزه حمل‌ونقل اشاره کرد و گفت: آنچه اتفاق افتاده خودرو فضای عمومی را به نفع خود اشغال کرده و شهر به‌جای اینکه منافع عمومی را برجسته کند در اختیار خودخواهی افرادی است که از طریق خودروها تردد می‌کنند و به همین خاطر حمل‌ونقلی‌ها همواره در خصوص حمل‌ونقل عمومی صحبت می‌کنند و این اصلی‌ترین عدم تعادلی است که در دنیای مدرن رخ‌داده است.

آخوندی با اشاره به کارکرد حمل‌ونقل هوشمند گفت: یکی از کارهای حمل‌ونقل هوشمند، کمک به حوزه عمومی برای غلبه به حوزه شخصی است تا درواقع حوزه عمومی در اختیار آن باشد و این هدف فقط با بحث جامعه هوشمند صورت می‌گیرد و بحث فنی نیست.

وزیر راه و شهرسازی در پایان همایش ضمن تشکر از تمام برنامه‌ریزان و حاضران بیان داشت: این همگرایی بین‌المللی موجب می‌شود تا حمل‌ونقل هوشمند را بر اساس شهروند محوری طراحی و به نحوه استفاده از آن حساس شویم. همچنین جا دارد یاد شهید خدمت مهندس طلوعی مقدم را گرامی بداریم که در راه خدمت به سرزمین جان خود را فدا کرد گرامی در پیشگاه خداوند گرامی بداریم.